1945 წლის დამდეგს ორი ქართველი მეცნიერი დიპლომატიური მისიით თბილისიდან პარიზს გაფრინდა. მათ დავალებული ჰქონდათ საქართველოს განძეულისა და სამშობლოში მომავალი ქართველი ემიგრანტების მეგზურობა.
თეირანი-ქაირო-ბაღდადი-მარსელი-დიჟონი-პარიზი!-ასეთი იყო საქართველოდან წარგზავნილი ორი მეცნიერის -შარიასა და ამირანაშვილის ავიამარშრუტი.
ექვთიმე მაშინ 82 წლის მოხუცი იყო, ჯანმრთელობას უჩიოდა, ხშირად ავადმყოფობდა. უკანასკნელად ის გაცივდა ვერსალის ბიბლიოთეკაში საქართველოს განძეულის აღწერის დროს. მაშინ ბიბლიოთეკა არ თბებოდა. ექვთიმემ კოლექციების მხოლოდ ნაწილის აღწერა მოასწრო, შემდეგ კი ამირანაშვილმა განაგრძო მისი დაწყებული საქმე. სიების შედგენისა და შეჯერების შემდეგ ყველა ნივთი საგანგებოდ შეფუთეს და ყუთებში ჩაალაგეს.
დაიწყო გამგზავრების თადარიგი, მაგრამ პანიკამაც იმატა. არავითარი გარანტია არ არსებობდა იმისა, რომ განძეული და მისი მეგზურები თბილისში მშვიდობიანად ჩააღწევდნენ. ჯერ ხომ ისევ მძვინვარებდა მეორე მსოფლიო ომი! ცის მეკობრეებს დაუსჯელად შეეძლოთ განძეულით დატვირთული თვითმფრინავების მოტაცება.
ხანგრძლივი ლოდინის შემდეგ მოსკოვიდან მოფრინდა სამი თვითმფრინავი. ერთი მათგანი დაიტვირთა საბჭოთა საელჩოს საარქივო მასალებით, და მოსკოვში გაიგზავნა. როგორც კი პარიზში ცნობილი გახდა, რომ თვითმფრინავი მშვიდობით ჩაფრინდა მოსკოვში, მაშინვე ერთი დღის განმავლობაში დაიტვირთა დანარჩენი ორი თვითმფრინავი განძეულით.
ექვთიმემ ლევილში მეუღლეს სასაფლაო მოინახულა. სინანულით დაემშვიდობა მოხუცი თავისი ცხოვრების ერთგულ თანამგზავრს.საფლავთან მუხლმოყრილმა პატიება სთხოვა, რომ ვერ უსრულებდ ანდერძს და მის ძვლებს სამუდამოდ ტოვებდა უცხოეთის მიწაში...
მოულოდნელად ექვთიმემ უარი თქვა სამშობლოში გამგზავრებაზე. ასეთი საქციელი ზოგმა მოხუცის ახირებად მიიჩნია, ზოგმაც ცოლთან სამუდამო განშორების სიმძიმილად, მაგრამ არც ერთი აღმოჩნდა მართალი და არც მეორე. ექვთიმეს თურმე სულ სხვა სატკივარი უღრღნიდა გულს-როგორ გამოჩენილიყო თანამემამულეებში, როცა მას ერთი ხეირიანი კოსტუმიც არ ჰქოდა ჩასაცმელი.
გვიან გაიგეს საბჭოთა საელჩოში, რომ განძეულის გუშაგი ყველაზე ბოგანო კაცი ყოფილა მთელს პარიზში. გაიგეს და მაშინვე დატრიალდნენ, თანხაც სწრაფად გააჩინეს, მაგრამ ნაცისტების ნაბატონარ პარიზში კოსტიუმი არ მოიპოვებოდა.
მეგზურებმა ითავეს-ქაიროში ან თეირანში შეემოსათ მოხუცი...
1945 წლის აპრილის დამდეგს ორი თვითმფრინავი აფრინდა პარიზის ბურჟეს აეროდრომიდან. ექვთიმე თაყაიშვილი სამშობლოშ მოფრინავდა საქართველოს დელეგაციასთან ერთად, თან მოჰქონდა მეოთხედი საუკუნის წინათ გატანილი და ერთ დროს უპატრონოდ დარჩენილი განძეული.
პარიზი-მარსელი-რომი-ბენგაზი-ქაირო-თეირანი-თბილისი!-ასეთი იყო ავია მარშრუტი.
პარიზიდან ხუთ აპრილს აფრენილები მეშვიდე დღეს - თერთმეტ აპრილს , თბილისის აეროდრომზე დაეშვნენ.
ღრმად მოხუცი, თეთრი წვერულვაშით შემოსილი ექვთიმე, რომელსაც თბილისის აეროდრომზე უამრავი თანამემამულე ელოდებოდა, კოჭლობით ჩამოვიდა თვითმფრინავის ტრაპიდან. როგორც კი საქართველოს ცას და მიწას შეხედა, მის შესახვედრად მოსულ მოზღვავებულ ხალხს თვალი შეავლო, სიხარულით ცრემლმორეული, ხელების ქნევით შორიდან მიესალმა მათ, მერე ცალი ფეხით ჩაიმუხლა, მშობლიურ მიწას ემთხვია დამჭკნარ ბაგეთაგან ჩურჩულით მოსწყდა ტანჯული სულისა და გულის თანაზიარი სიტყვები:
- კვლავ შენთან ვარ მიწავ მშობლიურო, შენი განძეულის ერთგული გუშაგი! „სნეული დავბრუნებულვარ, მკურნალად შემეყარეო!“
„განძეულის გუშაგი“-ელიზბარ უბილავა
„განძეულის გუშაგი“-ელიზბარ უბილავა